Arkhaia Anatolika

Anadolu Dor Mimarisi: MÖ 4. Yüzyıl

Zeliha GİDER BÜYÜKÖZER

Arkhaia Anatolika 2. Sayı

Geliş Tarihi : 25.06.2019 | Kabul Tarihi : 17.08.2019

DOI : 10.32949/Arkhaia.2019.10 | Yayın Tarihi : 23.9.2019 18:20:02

Referanslar PDF İndir PDF Görüntüle

Anadolu’da dor mimarisi Assos Athena Tapınağı’ndan sonra en erken MÖ 4. yüzyılda çalışılmıştır. Özellikle MÖ 387/6 yılındaki Kral Barışı’ndan sonra başlayan Ionia Rönesansı ile birlikte Anadolu’da ion düzeninin yanı sıra dor düzenine sahip yapıların sayısında da artış olduğu görülmektedir. Bu yüzyılda inşa edilen dorik yapıların çoğunluğu Maussollos ve ardılları tarafından finanse edildiğinden, yapıların büyük bir kısmında dorik mimari elemanlara ionik unsurlar eklenmiştir. Çünkü Hekatomnidler Karia’nın kültürel mirasını Anadolu, Grek ve Pers kültürleriyle birleştirmiştir. Bu nedenle Anadolu dor mimarisi Kıta Yunanistan’daki çağdaşı yapılardan farklıdır. Buna karşın, Knidos antik kentinde inşa edilen iki yapı ile adalardaki dorik yapılarda daha çok Kıta Yunanistan etkisi tespit edilmiştir.

MÖ 4. yüzyıl, dorik mimari blokların biçim repertuvarında çeşitliliğin arttığı bir dönemdir. Bu yüzyılda dorik yivli sütunların yanı sıra ilk kez Anadolu’da ionik yivli dor sütunları da kullanılmaya başlanmıştır. Yapıların bir kısmında ise sütunlar, bosajlı stilde işlenmiştir. MÖ 4. yüzyılda görülen yeniliklerden biri de kalp biçimli payelerin mimariye kazandırılmasıdır. Kanonik biçimli dor başlıkları çoğunluktadır ancak abakusu bir kymation ile sınırlandırılmış başlıklar da Anadolu’da ilk kez bu yüzyılda çalışılmıştır. Ekinus profili düz satıh şeklinde işlenen başlıklarla, ekinus kavisi çok az dışbükey kavisli başlıklar bir arada uygulanmıştır. Dorik arşitravlar, fazla yüksek olmayan düz bir taenia, yüksekçe çalışılmış regula plakaları ve altı guttaedan oluşmaktadır. Knidos antik kenti ile adalardaki dorik yapılarda konik biçimli guttae, Anadolu’daki diğer yapılarda ise silindirik biçimli guttae çalışılmıştır. Dorik arşitravların alt yüzeyine soffit işlenmeye başlanmıştır. Arşitravların oranları çağdaşı Kıta Yunanistan ve adalardaki yapılarla uyumludur. Triglif-metop bloklarında kanonik formun yanı sıra ilk kez ion kymationu ile taçlandırılmış örnekler de görülmektedir. Yapıların çoğunluğunda gliflerin üst bitimi dikdörtgen biçimli işlenmiş, üst dudak aşağıya doğru eğimli kesilmiştir. Yarım gliflerin üst sınırına işlenen triglif kulakları damla biçimli, açık küre biçimli ve kulak kepçesi kapalı işlenmiş örneklerden oluşmaktadır. Arşitrav yüksekliği ile friz yüksekliği arasındaki oranlar Kıta Yunanistan’daki çağdaşı yapılarla uyumludur. Ayrıca triglif genişliği ile metop genişliği arasında ve triglif yüksekliği ile genişliği rasındaki oranlarda da ortalama değerler elde edilmiştir. Dorik geison bloklarının eğim derecesi 8˚ ile 10˚ arasında değişmektedir. Mutulus plakaları ile guttae güçlü çalışılmıştır. Yüzyılın sonlarına doğru viae genişliğinde azalma olduğu görülmektedir. Yapıların çoğunluğunda sima profili alt kavis başlangıcı nispeten yukarıda ve belirgin işlenmiş dikey kyma rektadan oluşmaktadır.

Anadolu dor mimarisi Arkaik Dönem’den itibaren Kıta Yunanistan’dan farklıdır. Bunun nedeni, ion düzeninin doğup, geliştiği topraklara yabancı olan dor düzenini Anadolulu mimarların farklı yorumlayışıdır. Bu nedenle MÖ 4. yüzyıl dor mimarisinde görülen karışık düzen uygulaması için R. A. Tomlinson tarafından belirlenen iki gruba üçüncü bir grubun da eklenmesi gerekir: Bu grup “Dorik mimari elemanlara ionik unsurlar eklenmesi” şeklinde adlandırılabilir. Çünkü Anadolulu mimarlar Labraunda örneklerinde görüldüğü gibi, ion ve dor düzenini aynı yapıda uygulamanın yanında, dorik mimari elemanlara, bu düzene yabancı olan ionik profilleri de eklemişlerdir. Labraunda Oikoi Binası’nda arşitrav tacını oluşturan astragal ve ovolodan oluşan taç profili, ion arşitravlarına özgü bir profil olup, Anadolulu mimarlar bu profili dor arşitravına taşımışlardır.

Andronların triglif-metop bloklarında metop taeniasının kyma reversa profilinden oluşması bir yeniliktir. Bunun yanı sıra sözü edilen bu iki yapıda dorik friz blokları ilk kez, ion düzenine özgü olan astragal ve ovolodan oluşan taç profili ile sonlandırılmıştır. Sadece Andron B’nin ön cephesinde ise bu profillere inci-boncuk dizisi ve ion kymationu işlenmiştir. Sonrasında bu ionik profiller Anadolu’da MÖ 3. yüzyıldan itibaren yaygınlaşmış ve bu stil Roma Dönemi içlerine kadar kullanılmaya devam etmiştir. Bu nedenle, ovolonun yozlaşmış şekli olarak kabul edilen Pergamon ovolosuyla taçlandırılmış arşitrav ve triglif-metop blokları Anadolu dor mimarisinin özgün stilidir. MÖ 2. yüzyıla gelindiğinde, dor mimarisinde Arkaik Dönem’den itibaren zaman zaman denenen ionik etkiler doruk noktasına ulaşmıştır. Arşitrav ve triglif-metop frizini taçlandıran farklı profillerin yanı sıra, dor arşitravının yüzeyi faskialara ayrılmış, ion düzenine özgü olan diş sırası dor düzenine taşınmış ve dorik sütunlar ionik yivlerle bezenmiştir. Anadolu dor mimarisine özgü olan bu uygulamalar, dor düzeninin sert görünümlü mimari elemanlarının, ion mimarisinin estetiğiyle harmanlanması sonucu oluşan özgün bir stildir ve bu stilin temelleri MÖ 4. yüzyılda atılmıştır.

Antik Kaynaklar

Thuk.

(=Thukydides, Historia)

Kullanılan Çeviri: W. H. Forbes, Thucydides. Book I, Oxford, 1895.

https://archive.org/details/cu31924086055658/page/n195

Vitr.

(=Vitruvius, De Architechtura)

Kullanılan Çeviri: Vitruvius, Mimarlık Üzerine On Kitap, (Çev. S. Güven), 1998.

Modern Kaynaklar

Agusta-Boularot 2001	S. Agusta-Boularot, “Fontaines et fontaines monumentales en Grèce de la conquête romaine à l’époque flavienne: permanence ou renouveau architectural?”, Eds. J. Y. Marc - J. Ch. Moretti. Constructions Publiques et Programmes Édilitaires en Grèce entre le II ͤ siècle av. J.-C. et le I ͤ siècle ap. J.-C. , BCH Supplément 39 (2001), 167-236.
Ateşlier 2001	S. Ateşlier, “Observations on an Early Classical Building of the Satrapal Period at Daskyleion”, Ed. T. Bakır. Achaemenid Anatolia. Proceedings of the First İnternational Symposium on Anatolia in the Achaemenid Period (15-18 August 1997, Bandırma), Leiden, 2001, 147-168.
Ateşlier 2014	S. Ateşlier, “On the excavations of the Zeus Temple of Alabanda”, Anatolia Antiqua XXII (2014), 247-254.
Ateşlier 2017	S. Ateşlier, “Anadolu’da Pers Dönemi Yapıları-Architecture During the Persian Period in Anatolia”, Ed. K. İren – Ç. Karagöz – Ö. Kaser. Persler, Anadolu’da Kudret ve Görkem-The Persians, Power and Glory in Anatolia, İstanbul, 2017, 162-171.
Ateşlier – Akkurnaz 2014	S. Ateşlier – S. Akkurnaz, “2011-2012 Yılı Alabanda Kazıları”, 35. Kazı Sonuçları Toplantısı-III (2014), 482-498.
Balty 1981	J. Ch. Balty, Guide d’Apamée, Bruxelles, 1981.
Bakır 2003	T. Bakır, “Daskyleion (Tyaiy Drayahya) Hellespontine. Phrygia Bölgesi Akhaemenid Satraplığı”, Anadolu / Anatolia 25 (2003), 1-26.
Balcer 1991	J. M. Balcer, “The East Greeks under Persian Rule: A Reassessment”, Eds. H. Sancisi-Weerdenburg – A. Kuhrt. Akhaemenid History VI, Asia Minor and Egypt: Old Cultures in a New Empire, Leiden, 1991, 57-65.
Baldoni 2013	D. Baldoni, “Lo scavo nel vano centrale dell’edificio tripartito: campagna 2012”, Il Bollettino dell’Associazione Iasos di Caria 19 (2013), 7-10.
Baldoni 2014	D. Baldoni, “Culti orientali a Iasos: ipotesi interpretativa di un edificio di età romana”, Eds. L. Karlsson – S. Carlsson – J. Blid Kullberg. ΛΑΒPYΣ. Studies presented to Pontus Hellström, Boreas 35 (2014), 369-385.
Bammer 1972	A. Bammer, Die Architektur des jüngeren Artemision von Ephesos, Wiesbaden, 1972.
Bankel 1997	H. Bankel, “Knidos. Der hellenistische Rundtempel und sein Altar”, AA (1997), 51-71.
Bankel 2004	H. Bankel, “Knidos. Das Triopion. Zur Topographie des Stammesheiligtums der dorischen Hexapolis”, Eds. E. – L. Schwandner – K. Rheidt. Macht Architectur, Architectur der Mach, Mainz am Rhein, 2004, 100-113.
Bankel 2009	H. Bankel, “Versatzmarken am Propylon des Heiligtums für Apollon Karneios in Knidos”, Byzas 9 (2009), 1-19.
Baran 2010	A. Baran, Hekatomnidler Öncesinde Karia Mimarisi, Ankara, 2010. DOI: 10.1501/ankara-6455
Barletta 2009	B. A. Barletta, “In Defense of the Ionic Frieze of the Parthenon”, AJA 113.4 (2009), 547-568.
Berns 2003	C. Berns, Untersuchungen zu den Grabbauten der frühen Kaiserzeit in Kleinasien, Asia Minor Studien 51, 2003.
Berti 2011	F. Berti, “L’agora di Iasos alla luce delle più recenti scoperte”, Eds. L. Karlsson – S. Carlsson. Labraunda and Karia, Boreas 32 (2011), 291-305.
Berti 2012	F. Berti, “Nuovi dati per le mura urbane di Iasos”, Ed. B. Söğüt, Stratonikeia’dan Lagina’ya, A. A. Tırpan’a Armağan, İstanbul, 2012, 101-114.
Boehringer – Krauss 1937	E. Boehringer – F. Krauss, Das Temenos für den Herrscherkult, AvP IX, Berlin, 1937.
Bohn 1885	R. Bohn, Das Heiligtum der Athena Polias Nikephoros, AvP II, Berlin, 1885.
Brommer 1979	F. Brommer, The Sculptures of the Parthenon: Metopes, Frieze, Pediments, Cult-Statue, London, 1979.
Bruns-Özgan 2002	C. Bruns-Özgan, Knidos Antik Kent Rehberi, Konya, 2002.
Büsing 1970	H. H. Büsing, Die Griechische Halbsäule, Wiesbaden, 1970.
Carpenter 1970	J. R. Carpenter, The Propylon in Greek and Hellenistic Architecture. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Pennsylvania Universitesi. Philadelphia, 1970.
Carstens 2009	A. M. Carstens, “Tomb Cult and Tomb Architecture in Karia from the Late Archaic to the Hellenistic Period”, Ed. F. Rumscheid. Die Karer und die Anderen, Bonn, 2009, 377-395.
Charbonneaux 1925	J. Charbonneaux, Le Sanctuaire d’Athéna Pronaia: La Tholos, FdD II.4, Paris, 1925.
Clemmensen – Vallois 1925	M. B. Clemmensen – E. Vallois, “Le temple de Zeus à Némée”, BSA 49 (1925), 1-20.
Conze – Schazmann 1911	A. Conze – P. Schazmann, Mamurt-Kaleh: Ein Tempel der Göttermutter unweit Pergamon, Berlin, 1911.
Cook 1961	J. M. Cook, “Some Sites of the Milesian Territory” BSA 56 (1961), 90-101.
Coulton 1964	J. J. Coulton, “The Stoa by the Harbour at Perachora”, BSA 59 (1964), 101-131.
Coulton 1966	J. J. Coulton, “The Treatment of Re-Entrant Angles”, BSA 61 (1966), 132-146.
Coulton 1968	J. J. Coulton, “Stoa at the Amphiaraion, Oropos”, BSA 63 (1968), 147-183.
Coulton 1974	J. J. Coulton, “Towards Understanding Doric Design: The Stylobate and Intercolumniations” BSA 69 (1974), 61-86.
Coulton 1976	J. J. Coulton, The Architectural Development of the Greek Stoa, Oxford, 1976.
Coulton 1977	J. J. Coulton, Greek Architects at Work: Problems of Structure and Design, London, 1977.
Courby 1931	F. Courby, Les Temples d’Apollon, Délos 12, Paris, 1931.
Crampa 1972	J. Crampa, Labraunda 3.2. The Greek Inscriptions, part II, Stockholm, 1972.
de la Genière 1992	J. de la Genière, “Le sanctuaire d’Apollon a Claros, découvertes récentes, CRAI 136 (1992), 195-210.
de la Genière 1993	J. de la Genière, “Claros 1992: Bilan provisoire des fouilles dans le sanctuaire d’Apollon”, RÉA 95 (1993), 383-392.
de la Genière 1998	J. de la Genière, “Claros: Bilan provisoire de dix campagnes de fouilles”, RÉA 100 (1998), 234-256.
Dinsmoor 1910	W. B. Dinsmoor, “The Choragic Monument of Nicias”, AJA 14.4 (1910), 459-484.
Dinsmoor 1950	W. B. Dinsmoor, The Architecture of Ancient Greece, London, 1950.
Dinsmoor 1982	W. B. Dinsmoor, “Anchoring Two Floating Temples”, Hesperia 51.4 (1982), 410-452.
Doruk 1978	S. Doruk, Anadolu’da Hellenistik Dönem Stoaları. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1978.
Dugas et al. 1924	C. Dugas – J. Berchmans – M. Clemmensen, Le sanctuaire d’Aléa Athéna a Tégée au IVͤ siècle, Paris, 1924.
Dunkley 1935/36	B. Dunkley, “Greek Fountain-Buildings before 300 B.C.”, BSA 36 (1935/36), 142-204.
Dyer 1906	L. Dyer, “Details of the Olympian Treasuries”, JHS 26 (1906), 46-83.
Dyggve 1960a	E. Dyggve, Le Sanctuaire d’Athana Lindia et l’architecture Lindienne, Lindos III.1. Fouilles de l’Acropole 1902-1914 et 1952, Berlin, 1960.
Dyggve 1960b	E. Dyggve, Le Sanctuaire d’Athana Lindia et l’architecture Lindienne, Lindos III.2. Fouilles de l’Acropole 1902-1914 et 1952, Berlin, 1960.
Ehrhardt 2009	W. Ehrhardt, “Hellenistische Heiligtümer und Riten: Die westlichen Sakralbezirke in Knidos als Fallbeispiel”, Eds. A. Matthaei – M. Zimmermann. Stadtbilder im Hellenismus, Berlin, 2009, 93-115.
Erder 1967	C. Erder, Hellenistik Devir Anadolu Mimarisinde Kyma Rekta-Kyma Reversa, Ankara, 1967.
Fabiani – Nafissi 2013	R. Fabiani – M. Nafissi. “La pubblicazione dei decreti a Iasos: cronologia e topografia”, Eds. D. Baldoni – F. Berti – M. Giuman. Iasos e il suo territorio, Archaeologica 170 (2013), 37-60.
Fabiani 2015a	R. Fabiani, “Iasos. Eine griechische Polis unter hekatomnidischer Herrschaft”, Eds. E. Winter – K. Zimmermann. Zwischen Satrapen und Dynasten: Kleinasien im 4. Jahrhundert v. Chr., Asia Minor Studien 76 (2015), 49-74.
Fabiani 2015b	R. Fabiani, “I.Iasos 52 e il culto di Zeus Idrièus”, Studi Classici e Orientali 61.2 (2015), 163-202.
Fedak 1990	J. Fedak, Monumental Tombs of the Hellenistic Age: A Study of Selected Tombs from the Pre-Classical to the Early Imperial Era, Toronto, 1990.
Filgis – Radt 1986	M. N. Filgis – W. Radt, Die Stadtgrabung I: Das Heroon, AvP XV.1, Berlin, 1986.
Gider 2014	Z. Gider, “Doric Capitals with Ionic Cymation in the Light of Examples from Caria Region”, Anodos 11/2011, Trnava, 2014, 139-148.
Gider-Büyüközer 2013	Z. Gider-Büyüközer, Karia Bölgesi Dor Mimarisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya, 2013.
Gider-Büyüközer 2014	Z. Gider-Büyüközer, “Dorik Frizden Bir Detay: Triglif Kulakları”, Olba XXII (2014), 155-188.
Gider-Büyüközer 2018	Z. Gider-Büyüközer, “Dorik Geisonlarda Mutulus Plakaları ile Guttaenın Düzenlenişi”, Arkhaia Anatolika 1 (2018), 61-92. DOI: 10.32949/Arkhaia.2018.4
Gider-Büyüközer 2019	Z. Gider-Büyüközer, “Doric Architecture in Anatolia in the Third Century BC: Influences, Interactions and Innovations”, L’Asie Mineure occidentale au IIIᵉ siècle a.C., (11-13 October 2018), Bordeaux (Baskıda).
Glaser 1983	F. Glaser, Antike Brunnenbauten (KPHNAI) in Griechenland, Wien, 1983.
Gruben 1966	G. Gruben, Die Tempel der Griechen, München, 1966.
Edhem Bey 1905	Halil Edhem Bey, “Fouilles d’Alabanda en Carie. Rapport sommaire sur la première campagne”, CRAI 49 (1905), 443-459.
Hartwig 1893	P. Hartwig, Die griechischen Meisterschalen der Blüthezeit des strengen rothfigurigen Stiles, Stuttgart, 1893.
Hellström – Karlsson 2005	P. Hellström – L. Karlsson, “Labraunda 2003”, 26. Kazı Sonuçları Toplantısı-I, 2005, 75-80.
Hellström – Thieme 1981	P. Hellström – T. Thieme, “The Androns at Labraunda. A Preliminary Account of their Architecture”, MedmusB 16 (1981), 58-74.
Hellström 1985a	P. Hellström, “Dessin d’architecture hécatomnide á Labraunda”, Ed. J.‐F. Bommelaer. Le Dessin d’architecture dans les sociétés antiques. Actes du Colloque de Strasbourg (26-28 janvier 1984), Leiden, 1985, 153-165.
Hellström 1985b	P. Hellström, “Labraunda 1983”, 2. Araştırma Sonuçları Toplantısı (1985), 131-138.
Hellström 1987	P. Hellström, “Labraunda 1985”, 4. Araştırma Sonuçları Toplantısı (1987), 157-166.
Hellström 1988	P. Hellström, “Mixed orders in Hecatomnid architecture”, The Proceedings of the XIIth International Congress of Classical Archaeology, Athens, 1988, 70-74.
Hellström 1990	P. Hellström, “Hellenistic architecture in the light of Late Classical Labraunda”, Akten des XIII. Internationalen Kongresses für Klassische Archäologie, Berlin 1988, Mainz am Rhein, 1990, 243-252.
Hellström 1991	P. Hellström, “The Architectural layout of Hecatomnid Labraunda”, RA (1991), 297-308.
Hellström 1992	P. Hellström, “Labraynda 1990”, 13. Kazı Sonuçları Toplantısı-II (1992), 155-158.
Hellström 1993	P. Hellström, “Labraynda 1991”, 14. Kazı Sonuçları Toplantısı-II (1993), 123-131.
Hellström 1994	P. Hellström, “Architecture. Characteristic building-types and particularities of style and techniques. Possible implications for Hellenistic Architecture”, Ed. J. Isager. Halicarnassian Studies I: Hekatomnid Caria and the Ionian Renaissance, Odense, 1994, 36-57.
Hellström 1996	P. Hellström, “The Andrones at Labraynda. Dining Halls for Protohellenistic Kings”, Basileia. Die Paläste der hellenistischen Könige, Mainz am Rhein, 1996, 164-169.
Hellström 2007	P. Hellström, Labraunda: Karya Zeus Labraundos Kutsal Alanı Gezi Rehberi, İstanbul, 2007.
Hellström 2009	P. Hellström, “Sacred Architecture and Karian Identity”, Ed. F. Rumscheid. Die Karer und die Anderen, Bonn, 2009, 267-290.
Hellström 2011	P. Hellström, “Feasting at Labraunda and the chronology of the Andrones”, Eds.: L. Karlsson – S. Carlsson. Labraunda and Karia, Boreas 32 (2011), 149-157.
Henry 2006	O. Henry, “Reflexions sur le propriétaire de la tombe monumentale de Labraunda”, REA 108.2 (2006), 415-432.
Henry 2009	O. Henry, Tombes de Carie: Architecture funéraire et culture carienne, VI^e – II^e S. Av. J.-C., Rennes, 2009.
Henry 2014	O. Henry, “Then whose tomb is that ?”, Eds. L. Karlsson – S. Carlsson – J. Blid Kullberg. ΛΑΒPYΣ. Studies presented to Pontus Hellström, Boreas 35 (2014), 71-85.
Henry 2017a	O. Henry, “Sanctuaire et pouvoir: nouvelles pistes de réflexion à partir des recherches archéologiques récentes sur le site de Labraunda en Carie (Turquie)”, CRAI (2017), 545-579.
Henry 2017b	O. Henry, “Hysaldomos’un Oğlu Hekatomnos: Pers Tarihinde Benzersiz bir Kişilik”, Ed. K. İren – Ç. Karaöz – Ö. Kasar. Persler: Anadolu’da Kudret ve Görkem, İstanbul 2017, 350-365.
Henry et al. 2017	O. Henry – E. Andersson – J. Blid – Chr. Bost – Ö. Çakmaklı – N. Carless-Unwin – G. Çimen – A. Eyigör – A. Freccero – A. Frejman – Cr. Georgescu – E. Goussard – A. M. Guimier-Sorbets – M. Hauchart – R. Hedlung – N. Lamare – V. Lungu – Fr. Marchand-Beaulieu – A. Sitz – I. Stojanovic – B. Vergnaud, “Labraunda 2017”, Anatolia Antiqua XXVI (2018), 209-320.
Herrmann 1983	K. Herrmann, “Zum Dekor dorischer Kapitelle”, Architectura 13 (1983), 1-12.
Hoepfner 1966	W. Hoepfner, “Direk Kale. Ein unbekanntes Heiligtum in Kommagene”, IstMitt 16 (1966), 157-177.
Hoepfner 1997	W. Hoepfner, “The Architecture of Pergamon”, Eds. R. Dreyfus – E. Schraudolph. Pergamon: The Telephos Frieze from the Great Altar, vol. 2, San Francisco, 1997, 23-57.
Hoepfner 1999	W. Hoepfner, “Zur Gründung und zur Architektur von Rhodos”, Ροδοσ 2.400 Χρονια, 1999, 51-58.
Holland 1944	L. B. Holland, “Colophon”, Hesperia 13/2 (1944), 91-171.
Ismaelli 2009	T. Ismaelli, Hierapolis di Frigia III: Architettura Dorica a Hierapolis di Frigia, İstanbul, 2009.
Jacopi 1932	G. Jacopi, “Il tempio e il teatro di Apollo Eretimio”, Clara Rhodos II (1932), 77-116.
Jenkins 2006	I. Jenkins, Greek Architecture and Its Sculpture, London, 2006.
Jenkins 2008	I. Jenkins, The Lion of Knidos (British Museum Objects in Focus), London, 2008.
Jeppesen 1958	K. Jeppesen, Paradeigmata: Three mid-fourth Century Main Works of Hellenic Architecture, Reconsidered, Aarhus, 1958.
Jones 2000	M. W. Jones, “Doric Measure and Architectural Design 1: The Evidence of the Relief from Salamis”, AJA 104.1 (2000), 73-93.
Jones 2001	M. Wilson Jones, “Doric Measure and Architectural Design 2: a Modular Reading of the Classical Temple”, AJA 105 (2001), 675-684.
Kalpaxis 1986	T. E. Kalpaxis, Hemiteles. Akzidentelle Unfertigkeit und “Bossen-Stil” in der griechischen Baukunst, Mainz am Rhein, 1986.
Karlsson 2013	L. Karlsson, “Combining Architectural Orders at Labraunda: a Political Statement”, Ed. O. Henry. 4th Century Karia. Defining a Karian Identity under the Hekatomnids, Varia Anatolica XXVIII (2013), 65-80.
Karousos 1973	Chr. Karousos, Rhodos: History, Monuments, Art, Athens, 1973.
Kästner 2011	V. Kästner, “Anfänge – Pergamon in vorattalidischer Zeit” Eds. R. Grüßinger – V. Kästner – A. Scholl. Pergamon: Panorama der antiken Metropole, Berlin, 2011, 28-33.
Kawerau – Rehm 1914	J. Kawerau – A. Rehm, Das Delphinion in Milet, Milet 1.3, Berlin, 1914.
Knackfuß 1924	H. Knackfuß, Der Südmarkt und die benachbarten Bauanlagen, Milet 1.7, Berlin, 1924.
Knell 1971	H. Knell, “Eine Beobachtung am Asklepiostempel in Epidauros”, AA 86/2 (1971), 206-210.
Knell 1983	H. Knell, “Dorische Ringhallentempel in spat- und nachklassischer Zeit”", JDAI 98 (1983) 203-233.
Koldewey – Puchstein 1899	R. Koldewey – O. Puchstein, Die Griechischen Tempel in Unteritalien und Sicilien, Berlin, 1899.
Kraeling 1962	C. H. Kraleing, Ptolemais: City of the Libyan Pentapolis, Chicago, 1962.
Krauss – Herbig 1939	F. Krauss – R. Herbig, Der korinthisch-dorische Tempel am Forum von Paestum, Denkmäler Antiker Architektur 7, Berlin, 1939.
Krischen 1944	F. Krischen, “Löwenmonument und Maussolleion”, RM 59 (1944), 173-181.
Laumonier 1958	A. Laumonier, Les cultes indigènes en Carie, Paris, 1958.
Lauter 1983	H. Lauter, “Künstliche Unfertigkeit: Hellenistische Bossensäulen”, JdI 98 (1983), 287-310.
Lauter 1986	H. Lauter, Die Architektur des Hellenismus, Darmstadt, 1986.
Lehmann – Spitle 1964	K. Lehmann – D. Spittle, The Altar Court, Samothrace 4, Princeton, 1964.
Lehmann 1969	K. Lehmann, The Hieron, Samothrace 3, Princeton, 1969.
Lippolis 2016	E. Lippolis, “Gli scavi dell’acropoli di Rodi e il culto di Apollo e di Halios”, Archeologia Classica 67/II (2016), 111-181.
Livadiotti – Rocco 1996	M. Livadiotti – G. Rocco, La presenza Italiana nel Dodecaneso tra il 1912 e il 1948. La ricerca archeologica, la conservazione, le scelte progettuali, Catania, 1996.
Lohmann 2005	H. Lohmann, “Melia, das Panionion und der Kult des Poseidon Helikonios”, Neue Forschungen zu Ionien (Ed: E. Schwertheim – E. Winter), Asia Minor Studien 54, 2005, 57-91.
Lohmann 2006	H. Lohmann, “Survey of Mykale (Dilek Dağları), 3^rd Campaign: The Discovery of the Archaic Panionion”, 23. AST-I (2006), 241-252.
Lohmann 2007	H. Lohmann, “The Discovery and Excavation of the Archaic Panionion in the Mycale (Dilek Dağları)”, 28. KST-II (2007), 575-590.
Lohmann 2008	H. Lohmann, “Rescue Excavation of the Archaic Panionion in the Mycale (Dilek Dağları): 2^nd Campaign”, 29. KST-II (2008), 265-280.
Lohmann vd. 2009	H. Lohmann – G. Kalaitzoglou – G. Lüdorf, “Rescue Excavation of the Archaic Panionion in the Mycale (Dilek Dağları): 3^rd Campaign 2007”, 30. KST-II (2009), 189-198.
Love 1970	I. C. Love, “A Preliminary Report of the Excavations at Knidos, 1969”, AJA 74.2 (1970), 149-155.
Maddoli 2007	G. Maddoli, Epigrafi di Iasos. Nuovi supplementi I, Parola del Passato 62 (2007), 193-372.
Maddoli 2010	G. Maddoli, “Du nouveau sur les Hékatomnides d'après les inscriptions de Iasos”, Ed. R. Van Bremen – J-M. Carbon. Hellenistic Karia, Bordeaux, 2010, 123-131.
Maiuri 1928	A. Maiuri, Rapporto generale sul servizio archeologico a Rodi dal 1912 al 1927, Clara Rhodos I, 1928.
Mansel 1970	A. M. Mansel, “1970 Yılı Perge Kazısına Dair Ön Rapor”, TürkArkDerg 19-1 (1970), 169-184.
Martienssen 1956	R. D. Martienssen, The Idea of Space in Greek Architecture, London, 1956.
Martin 1951	R. Martin, Recherches sur l’agora grecque. Études d’histoire et d’architecture urbaines, Paris, 1951.
Martin 1967	R. Martin, “Review of Westholm”, REA 69 (1967), 413-416.
Martin 1978	R. Martin, “L’architecture d’époque classique en Asie Mineure”, Ed. E. Akurgal. The Proceedings of the Xth International Congress of Classical Archaeology, Vol. I, Ankara, 1978, 493-505.
Martin 1987	R. Martin, Architecture et Urbanisme, Paris, 1987.
Martini 1984	W. Martini, Das Gymnasium von Samos, Samos XVI, Bonn, 1984.
Masturzo 2015	N. Masturzo, “Il piedistallo del monumento per gli Ecatomnidi”, Studi Classici e Orientali 61.2 (2015), 27-61.
McCredie 1968	J. R. McCredie, “Samothrace: Preliminary Report on the Campaigns of 1965-1967”, Hesperia 37.2 (1968), 216-234.
McKenzie 1990	J. McKenzi, The Architecture of Petra, New York, 1990.
McKenzie 2007	J. McKenzie, The Architecture of Alexandria and Egypt, London, 2007.
Mertens 1984	D. Mertens, Der Tempel von Segesta und die dorische Tempelbaukunst des griechischen Westens in klassischer Zeit, Mainz am Rhein, 1984.
Mertens 1993	D. Mertens, Der alte Heratempel in Paestum und die archaische Baukunst in Unteritalien, Mainz am Rhein, 1993.
Miles 1989	M. M. Miles, “A Reconstruction of the Temple of Nemesis at Rhamnous”, Hesperia 58.2 (1989), 135-250.
Miles 2015	M. M. Miles, “The Vanishing Double Stoa at Thorikos and its Afterlives”, Ed. M. M. Miles. Autopsy in Athens: Recent Archaeological Research on Athens and Attica, Oxford, 2015, 163-180.
Morales 2000	I. C. Morales, “Note sull’architettura templare del IV e III sec. A.C. in Sicilia”, NumAntCl XXIX, 2000, 191-234.
Moretti 2012	J.-C. Moretti, “Le temple de l’oracle d’Apollon a Claros”, ed. O. Henry. Archéologies et espaces parcourus. Premières Rencontres d'Archéologie de l’IFEA İstanbul (11-13 Novembre 2010), İstanbul, 2012, 111-128.
Nafissi 2010	M. Nafissi, “Hekatomnidler ve Karia”, Ed. F. Berti – R. Fabiani – Z. Kızıltan – M. Nafissi. Gezgin Taşlar. İstanbul Arkeoloji Müzesi’ndeki Iasos Mermerleri, İstanbul, 2010, 99-101.
Nafissi 2015a	M. Nafissi, “Königliche Ansprüche der Hekatomniden: das neue Monument für die Basileis Kariens aus Iasos”, Eds. E. Winter – K. Zimmermann. Zwischen Satrapen und Dynasten: Kleinasien im 4. Jahrhundert v. Chr., Asia Minor Studien 76 (2015), 21-48.
Nafissi 2015b	M. Nafissi, “Le iscrizioni del monumento per gli Ecatomnidi: edizione e commento storico”, Studi Classici e Orientali 61.2 (2015), 63-99.
Newton 1862	C. T. Newton, A History of Discoveries at Halicarnassus, Cnidus and Branchidae, Vol. I-Plates, London, 1862.
Newton 1863	C. T. Newton, A History of Discoveries at Halicarnassus, Cnidus and Branchidae, Vol. II, Part II, London, 1863.
Noack 1927	F. Noack, Eleusis. Die baugeschichtliche Entwicklung des Heiligtums, Berlin, 1927.
Ohlemutz 1940	E. Ohlemutz, Die Kulte und Heiligtümer der Götter in Pergamon, Würzburg, 1940.
Orlandos 1916	A. Orlandos, “Ο ναοσ του Απολλωνοσ Πτωου”, ArchDelt 1 (1915), 1916, 94-110.
Ortolani 1997	G. Ortolani, “Tradizione e trasgressione nell’ordine dorico in età ellenistica e romana”, Palladio 19 (1997), 19-38.
Pedersen 1994	P. Pedersen, “The Ionian Renaissance and some aspects of its origin within the field of architecture and planning”, Ed. J. Isager. Halicarnassian Studies I: Hekatomnid Caria and the Ionian Renaissance, Odense, 1991, 11-32.
Pedersen 2001/02	P. Pedersen, “Reflections on the Ionian Renaissance in Greek Architecture and its Historical Background”, Hephaistos 19/20 (2001/02), 97-130.
Pedersen 2004a	P. Pedersen, “Pergamon and the Ionian Renaissance”, IstMitt 54 (2004), 409-434.
Pedersen 2004b	P. Pedersen, “Halikarnassos and the Ptolemies II. The Architecture of Hellenistic Halikarnassos”, Eds. S. Isager – P. Pedersen. Halicarnassian Studies IV: The Salmakis Inscription and Hellenisctic Halikarnassos, Odense, 2004, 145-164.
Pedersen 2013	P. Pedersen, “The 4th century BC ‘Ionian Renaissance’ and Karian Identity”, Ed. O. Henry. 4th Century Karia. Defining a Karian Identity under the Hekatomnids, Varia Anatolica XXVIII (2013), 33-64.
Pensabene 1993	P. Pensabene, Elementi architettonici di Alessandria e di altri siti egiziani, Repertorio d’Arte dell’Egitto Greco-Romano, Serie C, Volume III, Roma, 1993.
Perrot – Chipiez 1898	G. Perrot – C. Chipiez, La Grèce de l’épopée la Grèce archaïque (le Temple), Historie de l’Art dans l’antiquité VII, Paris, 1898.
Pollak 1900	L. Pollak, Zwei Vasen aus der Werkstatt Hierons, Leipzig, 1900.
Praschniker – Theuer 1979	C. Praschniker – M. Theuer, Das Mausoleum von Belevi, Ephesos VI, Wien, 1979.
Prückner 1968	H. Prückner, Die lokrischen Tonreliefs, Mainz, 1968.
Robert – Robert 1983	J. Robert – L. Robert, Fouilles d’Amyzon en Carie I, Paris, 1983
Robert 1948	L. Robert, “Séance du 29 Octobre”, CRAI (1948), 429-432.
Robert 1949	L. Robert, “Séance du 14 Octobre”, CRAI (1949), 303-307.
Robert 1953	L. Robert, “Le Sanctuaire d’Artémis a Amyzon”, CRAI (1953), 403-415.
Robertson 1969	D. S. Robertson, Greek and Roman Architecture, Cambridge, 1969.
Rocco 1994	G. Rocco, Guida alla lettura delgi ordini architettonici antichi I. Il dorico, Napoli, 1994.
Rocco 2018	G. Rocco, “Sacred architecture in Hellenistic Rhodes”, Eds. K. Höghammar – M. Livadiotti. Sacred and civic spaces in the Greek poleis world, Uppsala seminars (15-16 February 2017), Thiasos 7/2 (2018), 7-37.
Roux 1952	G. Roux, “La terrasse d’Attale I a Delphes”, BCH 76 (1952), 141-196.
Roux 1961	G. Roux, L’Architecture de l’Argolide aux IV et III siècles avant J.-C., Paris, 1961.
Rubensohn 1902	O. Rubensohn, “Paros III: Pythion und Asklepieion”, AM 27 (1902), 189-238.
Rumscheid 1994	F. Rumscheid, Untersuchungen zur Kleinasiatischen Bauornamentik des Hellenismus I-II, Mainz, 1994.
Rumscheid 1996	F. Rumscheid, “Milas 1994”, 13. Araştırma Sonuçları Toplantısı-I (1996), 77-98.
Rumscheid 2000	F. Rumscheid, Priene: “Küçük Asya’nın Pompeisi”, İstanbul, 2000.
Rumscheid 2010	F. Rumscheid, “Maussolos and the Uzunyuva in Mylasa: An unfinished Proto-Maussolleion at the Heart of a new Urban Center?”, Ed. R. v. Bremen – J.-M. Carbon. Hellenistic Karia. Proceedings of the first International Conference on Hellenistic Karia. Oxford, 29 June-2 June 2006, Bordeaux, 2010, 69-102.
Schalles 1985	H. J. Schalles, Untersuchungen zur Kulturpolitik der pergamenischen Herrscher im dritten Jahrhundert von Christus, IstForsch 36, Tübingen, 1985.
Schede 1964	M. Schede, Die Ruinen von Priene, Berlin, 1964.
Schindler 2007	R. K. Schindler, “Aphrodite and the Colonization of Locri Epizephyrii”, Electronic Antiquity 11.1 (2007), 97-124. https://scholar.lib.vt.edu/ejournals/ElAnt/V11N1/pdf/schindler.pdf
Schober 1935	A. Schober, “Der neue Tempel von Samothrake”, Öjh 29 (1935), 1-22.
Schuller 1985	M. Schuller, “Die dorische Architektur der Kykladen in spätarchaischer Zeit”, JdI 100 (1985), 319-398.
Schwandner 1985	E. L. Schwandner, Der Ältere Porostempel der Aphaia auf Aegina, Denkmäler Antiker Architektur 16, Tübingen, 1985.
Scranton 1946	R. L. Scranton, “Interior Design of Greek Temples”, AJA 50, 39-51.
Seaman 2016	K. Seaman, “Pergamon and Pergamene Influence”, Eds. M. M. Miles. A Companion to Greek Architecture, Oxford, 2016, 406-423.
Shoe 1936	L. T. Shoe, Profiles of Greek Mouldings, Cambridge, 1936.
Shoe 1950	L. T. Shoe, “Greek Mouldings of Kos and Rhodes”, Hesperia 19.4 (1950), 338-369.
Stucchi 1975	S. Stucchi, Architettura cirenaica, Roma, 1975.
Tarbell 1910	F. B. Tarbell, “Architecture on Attic Vases”, AJA 14.4 (1910), 428-433.
Thieme 1989	T. Thieme, “Metrology and planning in Hekatomnid Labraunda”, Eds. T. Linders – P. Hellström. Architecture and Society in Hecatomnid Caria, Uppsala, 1989, 77-90.
Todisco 1990	L. Todisco, “Teatro e theatra nelle immagini e nell’edilizia monumentale della Magna Grecia”, Ed. G. P. Carratelli. Magna Grecia. Arte e artigianato, Milano, 1990, 103-158.
Tomlinson 1963	R. A. Tomlinson, “The Doric Order: Hellenistic Critics and Criticism”, JHS 83 (1963), 133-145.
Tomlinson 2006	R. Tomlinson, “Tomb N171 and significance for the history of Cyrene Doric”, Cirenaica: studi, scavi e scoperte I: Nuovi dati da città e territorio, BAR International Series 1488 (2006), 97-103.
Townsend 2004	R. F. Townsend, “Classical Sign and Anti Signification in 4^th-Century Athenian Architecture”, Hesperia Supplement 33 (2004), 305-326.
Travlos 1971	J. Travlos, Pictorial Dictionary of Ancient Athens, London, 1971.
Umholtz 2016	G. Umholtz, “The Spread of Greek Architecture: Labraunda”, Eds. M. M. Miles. A Companion to Greek Architecture, Oxford, 2016, 393-405.
Vallet – Villard 1966	G. Vallet – F. Villard, Mégara Hyblaea 4 : Le temple du IV siècle, Paris, 1966.
Vallois 1908	R. Vallois, “Etude sur les formes architecturales dans les peintures de vases grecs”, RA (1908), 359-390.
Vasdaris 1987	C. Vasdaris, Das dorische Kapitell in der hellenistisch-römischen Zeit im östlichen Mittelmeerraum I-II, Wien, 1987.
von Gerkan 1922	A. von Gerkan, Der Nordmarkt und der Hafen an der Löwenbucht, Milet 1.3, Berlin, 1922.
von Hesberg 1994	H. von Hesberg, Formen privater Repräsentation in der Baukunst des 2. und 1. Jahrhunderts v. Chr., Köln, 1994.
Waywell 1980	G. B. Waywell, “Mausolea in South-West Asia Minor”, Yayla 3 (1980), 5-11.
Waywell 1996	G. B. Waywell, “The Scylla Monument from Bargylia”, AntP 25 (1996), 75-119.
Waywell 1998	G. B. Waywell, “The Lion from the Lion Tomb at Cnidus”, Eds. O. Palagia – W. Coulson. Regional Schools in Hellenistic Sculpture, Oxford, 1998, 235-241.
Webb 1996	P. A. Webb, Hellenistic Architectural Sculpture. Figural motifs in Western Anatolia and Aegean Island, London, 1996.
Wescoat 2012	B. D. Wescoat, The Temple of Athena at Assos, London, 2012.
Wescoat 2015	B. D. Wescoat, “Recalibrating Samothracian Architecture”, Ed. J. Des Courtils. L’architecture monumentale grecque au III^e siècle a.C., Ausonius Mémoires 40, Bordeaux, 2015, 117-145.
Wiegand – Schrader 1904	Th. Wiegand – H. Schrader, Priene, Berlin, 1904.
Willemsen 1959	F. Willemsen, Die Löwenkopf-Wasserspeier vom Dach des Zeustempels, OlForsch 4, Berlin, 1959.
Winter 1982	F. E. Winter, “Tradition and Innovation in Doric Design IV: The Fourth Century”, AJA 86.3 (1982), 387-400.
Winter 2006	F. E. Winter, Studies in Hellenistic Architecture, London, 2006.
Zancani-Montuoro 1938	P. Zancani-Montuoro, “Tabelle fittile locrese con scena del culto”, RivIstArch 7 (1938), 205-224.