Andriake Limanı’nda Bulunan Geç Roma C Kırmızı Astarlı Seramikleri
Cüneyt ÖZ
Öz
Myra’nın liman yerleşimi Andriake, kentin güneybatısında, Andriakos Çayı’nın denize döküldüğü yerde (Çayağzı) kurulmuştur. Günümüzde ise Antalya ilinin Demre ilçesi sınırlarındadır. Limanda, 2009 yılında başlayan kazı çalışmalarında çok sayıda buluntuyla karşılaşılmıştır. Bu buluntular arasında en yoğun grubu seramikler oluşturmaktadır. Çalışmanın konusu, Andriake Limanı’nda bulunan Geç Roma C Kırmızı Astarlı Seramikleridir. Phokaia’da üretilen bu grup seramiklerden Andriake’de toplam otuz dört adet ele geçmiş, bunlar üç ana form ve altı alt tipe ayrılmıştır. Hayes’in tipolojisi dikkate alınarak yapılan sınıflandırmada Hayes Form 2, 3 ve 8 ana formlar iken, Hayes Form 2A, 3B, C, D, E ve F alt tipleri oluşturmaktadır. Ana formlar arasında en yoğun grup, Form 3’e ait tabaklardır. Bu tabaklar arasındaki en yoğun alt tip ise Form 3C ve F’ye ait örneklerdir. İncelenen seramikler içerisinde kâseler Hayes Form 8’e ait tek örnekle temsil edilmektedir. Andriake’de bulunan Geç Roma C Kırmızı Astarlı Seramikleri MS 5. yüzyılın başı ile 6. yüzyılın ilk yarısına tarihlenmektedir. Yerleşimde, MS 6. yüzyılın ilk yarısından sonra bu grup seramiklerin ele geçmemesi, MS 7. yüzyılda tüm Akdeniz’i etkisi altına alan Arap akınlarının Andriake’yi de etkilemiş olmasından kaynaklanmaktadır. Limanda, Geç Roma C grubu seramiklerin yanı sıra MS 1.-3. yüzyıllara ait Phokaia üretimi tavaların da bulunması, Myra’nın limanı aracılığıyla Phokaia ile oldukça uzun yıllar (MS 1.-6. yüzyıllar arası) ticaret yaptığını göstermektedir.
Abadie-Reynal, C. ve Sodini, J. P. (1992). La Céramique Paléochrétienne de Thasos (Aliki, Delkos, Fouilles Anciennes). Études Thasiennes XIII, Athenes: Ecole Française d’Athénes, Diffusion de Boccard.
Akça, E. ve Esen, S. (2020). Aziz Nikolas’ın Hayatı ve Mucizevi Karakteri. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(12), 114-128.
Aktaş, R. (2018). Antandros Kazısı Yamaç Ev Roma Dönemi Seramikleri. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Ege Üniversitesi.
Aktaş, R., Sezgin, E. ve Çilingiroğlu, Ç. (2019). İzmir-Karaburun Yüzey Araştırmasında Ele Geçen Roma Dönemi Seramikleri. Olba, 27, 369-412.
Alkan, M. (2013). Klasik Çağ’dan Erken Bizans’a Myra Kenti ve Teritoryumu. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
Aydın, S. (2019). Olba Geç Roma Dönemi Seramik Buluntuları. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi.
Aygün, Ç. A. (2018). Myra’nın Limanı Andriake’nin Yerleşim Planı. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
Ballance, M., Boardman, J., Corbett, S. ve Hood, S. (1989). Excavations in Chios 1952-1955: Byzantine Emporio. The British School at Athens.
Berndt, M. (2003). Funde aus dem Survey auf der Halbinsel von Milet (1992-1999): kaiserzeitliche und frühbyzantinische Keramik. Leidorf, Rahden/Westf.
Bockisch, G. ve Böttger, B. (1966). Spätrömische und frühbyzantinische Keramik. Klio, 47, 209-256.
Bulut, S. ve Şengül, M. (2014). 2009-2012 Yılları Andriake Kazı Sikkeleri ve Yerleşim Tarihine Katkıları. K. Dörtlük, O. Tekin ve R. Boyraz Seyhan (Eds.), Birinci Uluslararası Anadolu Para Tarihi ve Numismatik Kongresi (25-28 Şubat 2013-Antalya) Bildiriler (ss. 79-110). AKMED.
Crowfoot J. W., Crowfoot, G. M. ve Kenyon, K. M. (1957). The Objects from Samaria. Palestine Exploration Fund.
Çevik, N. (2010a). Myra ve Limanı Andriake. Kazılar Başlarken Ön-Düşünceler. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 134, 53-82.
Çevik, N. (2010b). Myra ve Andriake Kazıları’nda İlk Yıl: 2009/The First Season of Excavations in Myra and Andriake: 2009. Anmed, 8, 55-60.
Çevik, N. (2015). Likya Kitabı. AKMED.
Çevik, N. (2016). Mür Soluyan Kent: Myra. H. İşkan ve E. Dündar (Eds.), Lukka’dan Likya’ya. Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi (ss. 224-237). Yapı Kredi Yayınları.
Çevik, N. ve Bulut, S. (2010). İkinci Kazı Sezonunda Myra ve Limanı Andriake. N. Çevik (Ed.), Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi (ss. 25-118). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Çevik, N. ve Bulut, S. (2011). Myra ve Andriake Kazıları 2010/Excavations at Myra and Andriake in 2010. Anmed, 9, 59-70.
Çevik, N. ve Bulut, S. (2014). Andriake Doğu Hamamı: Bölgenin Hamam Mimarlığına Işık Tutan Yeni Bir Örnek. Adalya, 17, 221-263.
Çevik, N. ve Eshel, H. (2010). A Byzantine Synagogue in Andriake in Southern Turkey. Qadmoniot, 43, 41-43.
Çevik, N., Çömezoğlu, Ö., Öztürk, H. S. ve Türkoğlu, İ. (2010a). A Unique Discovery in Lycia: The Ancient Synagogue at Andriake, Port of Myra. Adalya, 13, 335-366.
Çevik, N., Çömezoğlu, Ö., Öztürk, H. S. ve Türkoğlu, İ. (2010b). Andriake Sinagogu ve Bölgede Yahudi Varlığı. N. Çevik (Ed.), Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi (ss. 169-180). T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Çevik, N., Bulut, S., Tıbıkoğlu, O., Özdilek, B. ve Aygün, Ç. A. (2011). Myra ve Andriake Kazılarında İlk Yıl: 2009. Kazı Sonuçları Toplantısı, 32(1), 403-420.
Çevik, N., Bulut, S. ve Akyürek, E. (2012). Myra-Andriake Kazıları ve Araştırmaları 2011. Anmed, 10, 65-72.
Çevik, N., Bulut, S. ve Akyürek, E. (2013). Myra ve Andriake Kazıları 2012. Anmed, 11, 90-96.
Çevik, N., Bulut, S. ve Aygün, Ç. A. (2014). Myra’nın Limanı Andriake. S. Ladstatter, F. Pirson ve T. Schmidts (Eds.), Harbors and Harbor Cities in the Eastern Mediterranean, Byzas, 19(1) (ss. 225-244). Ege Yayınları.
Çevik, N., Bulut, S., Aygün, Ç. A. ve Çömezoğlu Uzbek, Ö. (2017). 2016 Yılı Myra ve Andriake Kazıları/Myra and Andriake Excavations of 2016. Anmed, 15, 67-75.
Çevik, N., Bulut, S., Aygün, Ç. A., Çömezoğlu-Uzbek, Ö., Tiryaki-Türkmenoğlu, H. A. ve Pimouguet-Pédarros, I. (2018a). Myra-Andriake 2017. Anmed, 16, 75-81.
Çevik, N., Bulut, S., Aygün, Ç. A. ve Çömezoğlu-Uzbek, Ö. (2018b). Myra-Andriake 2016. Kazı Sonuçları Toplantısı, 39(2), 189-204.
Çevirici-Çoşkun, F. (2014). 2015 Yılı Haç Dağı Mevkii Yüzey Araştırmasında Ele Geçen Hellenistik ve Roma Dönemi Seramikleri. A. Özfırat ve Ç. Uygun (Eds.), Uluslararası Çağlar Boyunca Hatay ve Çevresi Arkeolojisi Sempozyumu (21-24 Mayıs 2013, Antakya) Bildiri Kitabı (ss. 145-160). Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Yayınları.
Doğer, L. (2007). Byzantine Ceramics: Excavations at Smyrna Agora (1997-98 and 2002-03). B. Böhlendorf-Arslan, A. O. Uysal ve J. Witte-Orr (Eds.), Çanak: Late Antique and Medieval Pottery and Tiles in Mediterranean Archaeological Contexts, Byzas, 7 (ss. 97-122). Ege Yayınları.
Duggan, T. M. P. ve Aygün, Ç. A. (2010). Myra’nın Ortaçağ ve Sonrasındaki Limanı Taşdibi-Stamira. N. Çevik (Ed.), Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi (ss. 161-168). T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Eiwanger, J. (1981). Demetrias IV. Keramik und Kleinfunde aus der Damokratia-Basilika in Demetrias. Rudolf Habelt.
Empereur, J. Y. ve Picon, M. (1986). A propos d’un nouvel atelier de (Late Roman C). Figlina, 7, 143-146.
Ergürer, H. E. (2012). Parion Roma Dönemi Seramikleri. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Atatürk Üniversitesi.
Ergürer, H. E. (2016). Sigillata ve Geç Roma Kırmızı Astarlı Seramikler. C. Başaran ve H. E. Ergürer (Eds.), Parion Roma Tiyatrosu: 2006-2015 Yılı Çalışmaları, Mimarisi ve Buluntuları (ss. 123-164). Pozitif Matbaacılık.
Fırat, M. (2015). Seramik Çöplüğü Verileri Doğrultusunda Phokaia Kırmızı Astarlı Kapları. E. Okan ve C. Atilla (Eds.), Prof. Dr. Ömer Özyiğit’e Armağan (ss. 163-180). Ege Yayınları.
Foss, C. (1994). The Lycian Coast in the Byzantine Age. DOP, 48, 1-52.
Gadot, Y., Tal, O. ve Taxel, I. (2016). Sub-Sector AES3: Squares K-P/18-23. O. Lipschits, Y. Gadot ve L. Freud (Eds.), Ramat Rahel III. Final Publication of Yohanan Aharoni’s Excavations (1954, 1959-1962), Vol. 1 (ss. 77-96). Eisenbrauns.
Garzetti, A. (1974). From Tiberius to the Antonines: A History of the Roman Empire A.D. 14-192. Methuen Young Books.
Gassner, V. (1997). Das Südtor Tetragonos-Agora: Keramik und Kleifunde. Ephesos XIII(1). Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
Hayes, J. W. (1972). Late Roman Pottery. The British School at Rome.
Hayes, J. W. (1980). A Supplement to Late Roman Pottery. The British School at Rome.
Hayes, J. W. (2001). Early Christian Pottery from Knossos: The 1978-1981 Finds from Knossos Medical Faculty Site. BSA, 96, 431-454.
Hayes, J. W. (2008). Roman Pottery. Fine-Ware Imports. Agora XXXII. The American School of Classical Studies at Athens.
Jones, F. F. (1950). The Pottery. H. Goldman (Ed.), Excavations at Gözlü Kule, Tarsus I. The Hellenistic and Roman Periods (ss. 149-296). Princeton University Press.
Kazhdan, A. (1991). Praetorian Prefect. The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. III (ss. 1710-1711). Oxford University Press.
Kelly, A. (2010). The discovery of Phocaean Red Slip Ware (PRSW) Form 3 and Bii Ware (LR1 amphorae) on sites in Ireland-an analysis within a broader framework. Proceeding of the Royal Irish Academy: Archaeology, Culture, History, Literature, 110C, 35-88.
Kramer, N. (2004). Gindaros: Geschichte und Archäologie einer Siedlung im nordwestlichen Syrien vom hellenistischer bis in frühbyzantinische Zeit. Leidorf, Rahden/Westf.
Ladstätter, S. ve Sauer, R. (2005). Late Roman C-Ware und lokale spätantike Feinware. F. Krinzinger (Ed.), Spätantike und mittelalterliche Keramik aus Ephesos. Archäologische Foschungen Band 13. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
Langlotz, E. (1969). Beobachtungen in Phokaia. AA, 25, 377-385.
Mackensen, M. (1991). Zur Datierung mediterraner Sigillata aus der spätantiken Befestigung Iatrus an der unteren Donau. Die Chronologie der Late Roman C-Formen Hayes 3 A–E. Germania, 69(1), 79-96.
Mader, I. (1996). Keramik der Feldforschungen im Gebiet von Kyaneai aus den Jahren 1989-1992. F. Kolb (Ed.), Lykische Studien 3: Die Siedlungskammer von Kyaneai in Lykien Bericht über Feldforschungen im Yavu-Bergland im Sommer 1992. Asia Minor Studien 24 (ss. 87-128). Rudolf Habelt.
Magie, D. (1950). Roman Rule in Asia Minor: To the End of the Third Century After Christ, Vol. I-II. Princeton University Press.
Malalas, J. (1986). The Chronicle of John Malalas. Byzantina Australiensia Vol. 4 (Çev. E. Jeffreys, M. Jeffreys ve R. Scott). Brill.
Mayet, F. ve Picon, M. (1986). Une sigillée phocéenne tardive (Late Roman C ware) et sa diffusion en Occident. Figlina, 7, 129-134.
Meriç, R. (2002). Späthellenistisch-römische Keramik und Kleinfunde aus einem Schachtbrunnen am Staatmarkt in Ephesos. Ephessos IX(3). Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
Ok, M. (2018). Tripolis Hellenistik ve Roma Dönemi Seramiği. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
Öz, C. (2019). Silifke Müzesi’nde Bulunan Pişmiş Toprak Kandiller Üzerinde Yer Alan Figüratif&Bitkisel Bezeme, Sembol ve Damgalar. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(22), 352-371.
Öz, C. (2020). Myra ve Andriake Geç Roma Dönemi Seramikleri. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
Öz, C. (2021a). Andriake’de Ele Geçen Roma Dönemi Mortarları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 46, 295-314.
Öz, C. (2021b). Myra’nın Limanı Andriake’den Bir Grup Roma Dönemi Tavası. Oannes – Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, 4(1), 49-75.
Öz, C. (2021c). Andriake’den Roma Dönemi’ne Ait Bir Grup Likya Üretimi Çanak/Leğen. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 52, 242-260.
Özdilek, B. (2015). Andriake Sinagogu’ndan Seçilmiş Örneklerle Hellenistik ve Roma Dönemi Seramiklerine Genel Bir Bakış. Cedrus, III, 89-117.
Özdilek, B. (2016). 2009-2012 Andriake Kazılarından Ele Geçen Unguentarium, Şişe, Lykion ve Mortar Örnekleri. Olba, 24, 217-266.
Özdilek, B. (2018). Andriake Limanından Ele Geçen DSD Grubu/Kıbrıs Sigillataları Işığında Lykia’nın Doğu Akdeniz ile Deniz Ticareti. Phaselis, IV, 57-77.
Paz, J. V. ve Vargas, E. G. (2011). Sigillatas africanas y orientales de mediados del VI d. C. procedentes de los rellenos de colmatacion de una cisterna de Hispalis (Sevilla) Los contextos de la Plaza de la Pescaderia. M. A. Cau, P. Reynolds ve M. Bonifay (Eds.), LRFW 1. Late Roman Fine Wares. Solving Problems of Typology and Chronology: A review of the evidence, debate and new contexts (Roman and Late Antique Mediterranean Pottery 1) (ss. 87-97). Archaeopress.
Pellegrino, E. (2002). Le Materiel Céramique Issu des Fouilles Menees en 1995 et 2000 sur L’acropole Lycienne de Xanthos. Anatolia Antiqua, 10, 245-260.
Pröttel, P. M. (1996). Mediterrane Feinkeramikimporte des 2. bis 7. Jahrhunderts n. Chr. Im oberen Adriaraum und in Slowenien. Kölner Studien zur Archaologie der römischen Provinzen 2. VML.
Quaresma, J. C. ve Morais, R. (2012). Eastern Late Roman Fine Ware Imports in Bracara Augusta (Braga, Portugal). RCRFActa, 42, 373-383.
Rautman, M. L. (1995). Two Late Roman Wells at Sardis. AASOR, 53, 37-84.
Reynolds, P. (1987). El yacimiento tardorromano de Lucentum (Benalua-Alicante): las ceramicas finas, Catalogo de Fondos Museo Arqueologico Provincial (II). Graficas Diaz.
Reynolds, P. (2011). Fine Ware from Beirut contexts, c. 450 to c. 600. M. A. Cau, P. Reynolds ve M. Bonifay (Eds.), LRFW 1. Late Roman Fine Wares. Solving Problems of Typology and Chronology: A review of the evidence, debate and new contexts (Roman and Late Antique Mediterranean Pottery 1) (ss. 207-230). Archaeopress.
Takmer, B. (2006). Lex Portorii Provinciae Lyciae: Lykia Eyaleti Gümrük Yasası. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
Tekinalp, V. M. (2000). Geç Antik Dönem Sonrasında ve Ortaçağda (M.S. 4.-14. yy.) Andriake Kenti. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
Thomsen, A. (2020). Das Xanthostal in archaisch-klassischer Zeit. Eine archäologische Bestandsaufnahme. M. Zimmermann (Ed.), Das Xanthostal Lykiens in archaisch-klassischer Zeit. Eine archäologisch-historische Bestandsaufnahme (ss. 12-107). Verlag Antike.
Topoleanu, F. (2000). Ceramica romana şi romano-bizantina de la Halmyris (sec. I-VII d.Ch). Tulcea.
Tunç, G. (2018). Smyrna Agorası Mozaikli Yapı ve Seramikleri. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
Tzaferis, V. (1982). The Ancient Synagogue at Ma’oz Hayyim. IEJ, 32(4), 215-24.
Vaag, L. E. (2003). A Closer Look at the Making of Phocaean Red Slip Ware Bowls. C. Abadie-Reynal (Ed.), Les céramiques en Anatolie aux époques hellénistique et Romaines. Actes de la Table Ronde d’Istanbul (23-24 Mai 1996, Istanbul), Varia Anatolica 15, 203-207.
Van Den Brink, E. C. M., Kapitaikin, L. ve Rapuano, Y. (2018). Late Byzantine and Early Islamic Bathouse Remains and Vestiges of Earlier Periods at Azor. Atiqot, 93, 73-124.
Waagé, F. O. (1933). The American Excavations in the Athenian Agora: First Report. Hesperia, 2(2), 294-298.
Waagé, F. O. (1948). Hellenistic and Roman Tableware of North Syria. F. O. Waagé (Ed.), Antioch on the Orontes: Ceramic and Islamic Coins IV. Princeton University Press.
Waldner, A. ve Ladstätter, S. (2014). Keramik. H. Thür ve E. Rathmayr (Eds.), Hanghaus 2 in Ephesos: Die Wohneinheit 6 Bauefund, Ausstattung, Funde. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
Williams, C. (1989). Anemurium. The Roman and Early Byzantine Pottery. Pontificial Institute of Mediaeval Studies.
Yaman, A. (2018). Arykanda Geç Antik Dönem Mahallesi Seramikleri. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
Yılmaz, Z. (2007). Spätantike Sigillaten aus Priene. B. Böhlendorf-Arslan, A. O. Uysal ve J. Witte-Orr (Eds.), Çanak: Late Antique and Medieval Pottery and Tiles in Mediterranean Archaeological Contexts, Byzas, 7 (ss. 123-130). Ege Yayınları.
Zelle, M. (2003). Funde spätantiker Sigillata in Assos. B. Liesen ve U. Brandl (Eds.), Römische Keramik Herstellung und Handel. Xantener Berichte, 13 (ss. 77-106). Philipp von Zabern.
Öz, C. (2022). Andriake Limanı’nda Bulunan Geç Roma C Kırmızı Astarlı Seramikleri. Arkhaia Anatolika, 5, 305-331. https://doi.org/10.32949/Arkhaia.2022.53