Kızlar Hamamı Koyu Antik Liman Araştırmaları
Oktay DUMANKAYA - Atila BAŞDEMİR
Öz
Makalenin konusunu, Mersin ili Silifke ilçesinde yer alan Kızlar Hamamı Koyu’nda tespit edilen kara ve sualtı kültür varlıkları oluşturmaktadır. Dağlık Kilikya’nın engebeli ve taşlık yapısı deniz ticaretinin ön plana çıkmasınnda etkili olmuştur. Kilikya Bölgesi’nin Kıbrıs ve Levant’a yakın konumda olması jeopolitik açıdan önemli avantajlar sağlamaktadır. Araştırma sahasında; hamam (?), sarnıçlar, bağlama delikleri, bağlama babaları, Antik taş ocağı, amphoralar, günlük kullanım kapları, çatı kiremitleri, taş çapa, çiftlik evi ve kilise tespit edilmiştir. Kıyı hattında ve sualtında tespit edilen arkeolojik buluntular, Kızlar Hamamı Koyu özelinde Dağlık Kilikya’nın kıyı bölgelerinin Kuzey Suriye ve Anadolu kıyı hattı deniz ticaretinde yoğun olarak kullanıldığına işaret etmektedir. Elde edilen bilgiler ışığında Dağlık Kilikya Bölgesi’nin MÖ 1. yüzyılda artan zeytinyağı ve şarap ticareti ile birlikte eş zamanlı olarak Kilikya Bölgesi kıyı hattında da yerleşimlerin artmaya başladığı bilinmektedir. Araştırma alanında kıyıda ve su altında tespit edilen arkeolojik buluntular, bu kırsal yerleşimin Kilikya genelinde olduğu gibi üretim ve deniz ticaretinde yoğun olarak kullanıldığına işaret etmektedir. Kızlar Hamamı Koyu’nun MÖ 1. yüzyıldan MS 7. yüzyıla kadar Kilikya Bölgesi’nin deniz ticaret zincirinin ve zahire üretim ihtiyacının bir parçası olduğu anlaşılmaktadır. Dağlık Kilikya Bölgesi'nin kıyı şeridi boyunca çok sayıda girintili çıkıntılı koy bulunmasına rağmen, bu koyların çok azında sualtı kültür varlıkları belgelenmiştir. Ancak Kızlar Hamamı Koyu’nun diğer koylara kıyasla daha yoğun buluntu içerdiği tespit edilmiştir. Bu durumun nedeni, koyun denizciliğe uygun jeolojik yapısı ile açıklanabilir. Bu bağlamda, bu çalışma Kızlar Hamamı Koyu gibi aynı jeolojik yapıya sahip az sayıda benzer koyun araştırılması için teşvik edici olacaktır.
Antik Kaynaklar
Isid. etym. = Isidore of Seville, Etymologiarum sive originum libri. Kullanılan tercüme: Barney, S.A., J.W. Lewis, J.A. Beach ve O. Berghof. 2006. The Etymologies of Isidore of Seville. Newyork: Cambridge University Press.
Modern Kaynaklar
Akkaş, İ. 2020. “Parion Yamaç Hamamı Ticari Amphora Buluntuları (MÖ 1. yüzyıl - MS 7. yüzyıl).” Arkhaia Anatolika 3: 178-243. https://doi.org/10.32949/Arkhaia.2021.34
Albay, A. 2020. “Settlement Patterns and Connectivity in Late Antique Rough Cilicia.” Yüksek Lisans Tezi, Koç Üniversitesi.
Alkaç, E. 2012. “Korykos (Kilikya) Yüzey Araştırmalarında Bulunan LR1 Amphoraları.” Olba XX: 323-344.
Alkaç, E. 2013. “Silifke Müzesi’nden Doğu Akdeniz Üretimi Amphoralar.” Cedrus I: 107-124. https://doi.org/10.13113/cedrus./20131680
Alpözen, O. 1975. “Bodrum Müzesi Ticari Amforaları.” Türk Arkeoloji Dergisi XXII(2): 5-32.
Alpözen, T.O., A.H. Özdaş ve B. Berkaya. 1995. Commercial Amphoras of the Bodrum Museum of Underwater Archaeology, Maritime Trade of the Mediterranean in Ancient Times. Bodrum: Bodrum Museum of Underwater Archaeology.
Aslan, E. 2013. “Simena Limanı.” Stratonikeia’dan Lagina’ya Ahmet Adil Tırpan Armağanı, Ed. B. Söğüt, 27-38. İstanbul: Ege Yayınları.
Aslan, E. 2015a. “Kekova Adası 2012-2013 Yılı Sualtı Araştırmalarında Bulunan Amphoraların Tipolojik Değerlendirmesi.” Olba XXIII: 321-370.
Aslan, E. 2015b. “2014 Yılı Knidos Sualtı Araştırmaları’nda Elde Edilen İlk Bulguların Değerlendirmesi.” Mediterranean Journal of Humanities 5(1): 101-123.
Aşkın, E. 2010. “Antik Çağda Korykos’taki Zeytinyağı ve Şarap Üretimine Yönelik Yapılanmalar ve Bunların Yerleşim Düzenlemesi İçerisindeki Yeri.” Antik Çağda Anadolu’da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi Sempozyum Bildirileri, Eds. Ü. Aydınoğlu ve A. K. Şenol, 33-52. İstanbul: Ege Yayınları.
Aşkın, E. ve S. Durugönül. 2015. “Korykos (Kızkalesi) Araştırmaları ve Kaya Kabartmaları.” Mersin Arkeolojik Kazıları ve Araştırmaları, Ed. Ü. Aydınoğlu, 128-147. Mersin: Mersin Valiliği.
Aşkın, E. ve M. Kurt. 2019. “Ermenek Havzası’nda (Dağlık Kilikia) Antik Dönemde Tarımsal Üretim.” Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 2: 230-247.
Autret, C. ve N.K. Rauh. 2010. “Roman Amphora Production in Western Rough Cilicia.” Antik Çağda Anadolu’da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi Sempozyum Bildirileri, Eds. Ü. Aydınoğlu ve A. K. Şenol, 109-122. İstanbul: Ege Yayınları.
Aydın, A. 2013. “Kalykadnos (Göksu) Kıyısındaki Seleukeia (Silifke) ve Çevresi: Erken Hristiyanlık-Bizans Dönemi Anıtları ve Tarihi-Coğrafyası.” Silifke Müzesi Taş Eserler Kataloğu. Heykeltraşlık ve Mimari Plastik Eserler, Ed. S. Durugönül, 183-300. İstanbul: Bilnet Matbaacılık.
Aydınoğlu, Ü. 2009. Dağlık Kilikia Bölgesinde Antik Çağda Zeytinyağı ve Şarap Üretimi: Üretimin Arkeolojik Kanıtları. İstanbul: Ege Yayınları.
Aydınoğlu, Ü., S. Ceylan, S. Bala, O. Özdemir ve F. Yanık. 2019. “2018 Excavations at the Ancient Harbor Settlement of Akkale (Erdemli/Mersin). Akkale (Erdemli/Mersin) Antik Liman Yerleşimi Kazısı 2018.” Anmed 17: 27-31.
Bass, G.F. 1973. “Undervater Survey-1973.” Türk Arkeoloji Dergisi 22(2): 33-38.
Bass, G.F. 1982. “The Pottery.” Yassı Ada, Volume I, A Seventh-Century Byzantine Shipwreck, Eds. G. F. Bass ve F. H. van Dorninck, 155-188. Texas: A&M University Press.
Bass, G.F. 1997. “Prolegomena to a Study of Maritime Traffic in Raw Materials to the Aegean During the Fourteenth and Thirteenth Centruries B.C.” TEXNH: Craftsmen, Craftswomen and Craftsmanship in the Aegean Bronze Age, Eds. R. Laffineur ve P.P. Betancourt, 153-170. Austin: Aegaeum.
Bass, G.F., C. Pulak, D. Collon ve J. Weinstein. 1989. “The Bronze Age Shipwreck at Ulu Burun: 1986 Campaign.” AJA 93(1): 1-29.
Bezeczky, T. 2004. “Early Roman Food Import in Ephesus: Amphorae from the Tetragonos Agora.” Transport Amphorae and Trade in the Eastern Mediterranean, Ed. J. Eiring ve J. Lund, 85-97. Aarhus: Aarhus University Press.
Bilir, A. 2014. “Roma Dönemi Doğu Akdeniz Deniz Ticaretinde Kıyı Kilikya Bölgesi’nin Yeri ve Önemi.” Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi.
Bilir, A. 2015. “Antik Çağ’da Korsanlığın Kilikya Ekonomisine Etkisi.” 2. Turgut Reis ve Türk Denizcilik Tarihi Uluslararası Sempozyumu, Eds. C. Yemişçi, T.E. Çakır, M.G. Beydiz ve C. Çoban, 12-23. Muğla: Bodrum Belediyesi Yayını.
Bilir, A. 2017. “Roma İmparatorluk Dönemi ve Geç Antik Çağ’da Kilikya Bölgesi’nde Amphora Üretimi.” Prof. Dr. Recep Yıldırım’a Armağan, Eds. P. Pınarcık, B. Gökçe, M.S. Erkek ve S.C. Kandal, 219-253. Ankara: Bilgin Kültür Sanat.
Blackman, D. J. 1973a. “The Harbours of Phaselis.” International Journal of Nautical Archaeology 2(2): 355‐364.
Blackman, D. J. 1973b. “Evidence of Sea Level Change in Ancient Harbours and Coastal Installations.” Marine Archaeology, Ed. D. J. Blackman, Marine archaeology. Colston papers, vol 23: 114–117, London: Butterworth.
Bonifay, M. 2004. Études sur la céramique romaine tardive d’Afrique. Oxford: Archaeopress.
Bonifay, M. ve D. Pieri. 1995. “Amphores du Ve au VIIe s. à Marseille: nouvelles données sur la typologie et le contenu.” JRA 8: 94-120.
Bonifay, M. ve C. Raynaud. 2007. “Échanges et Consommation.” Gallia 64: 93-161.
Bonifay, M. ve F. Villedieu. 1989. “Importations d’amphores orientales en Gaule V°-VII° siècles).” Recherches sur la céramique byzantine, Eds. V. Déroche ve J.-M. Spieser. BCH Suppl. 18: 17-46.
Borgia, E., ve M. Spanu. 2003. “Le Terme del Porto.” Elaiussa Sebaste II. Un porto tra Oriente e Occidente, Ed. E. Equini-Schneider, 247-335. Roma: L’Erma Di Bretschneider.
Böttger, B. 1992. “Die Kaiserzeitlichen und Spätantiken Amphoren aus dem Kerameikos.” AM 107: 315-381.
Burragato, F., M. Nezza, A.F. Ferrazzoli ve M. Ricci. 2007. “Late Roman 1 Amphora Types Produced at Elaiussa Sebaste.” LRCW 2, Eds. M. Bonifay ve J.C. Tréglia, 689-700. Oxford: Archaeopress.
Büyüközer, A. 2019. “Knidos Liman Duvarları”. Cedrus 7: 215-237.
Büyüközer, A., D.O. Tozluca ve A. Kadaifci. 2021. “Geç Klasik Dönemde Knidos Kenti ve Limanları.” Çağlar Boyunca Nehirler, Denizler ve Göller: Prehistoryadan Bizans Dönemi’ne, Ed. O. Dumankaya, 73-113. Ankara: Doruk Yayınları.
Casagrande-Cicci, E. 2013. “The Bathing Complexes of Anazarbos and the Baths of Cilicia.” Adalya XVI: 141-166.
Casagrande-Cicci, E. 2015. “The Bath Buildings throughout the Cilician shoreline. The cases of Akkale (Tirtar) and Mylai (Manastir) and the problems of their preservation and fruition. Can the archaeological relevance help in preserving the ancient remains?.” SOMA 2013: Time, Space and People: Proceedings of the 19th Symposium on Mediterranean Archaeology, Eds. S. Fazlullin ve M.M. Antika, 41-53. Oxford: Archaeopress.
Coşkun, A. 2007. “Salamis Kenti Çatı Kiremitleri Üzerine Bazı Gözlemler.” Anadolu/Anatolia 33: 9-24. https://doi.org/10.1501/andl_0000000349.
Çakmak, Ü. 2011. “Geç Antik Dönemde Cilicia ve İsaua’da Kilise Sayısının Artış Nedenleri Üzerine Bir Derleme.” Selevcia 1: 157-181.
Davey, C. J. 2016. “Large merchant ships in Roman times: the Spritsail legacy, Part II.” Buried History 52: 35-44.
Demesticha, S. 2014. “Late Roman Amphora Typology in Context.” LRCW 4, Ed. N. Poulou-Papadimitriou, E. Nodarou ve V. Kilikoglou, 599-606. Oxford: Archaeopress.
Diaz, J.C.C. 2020. “Korasion: Eine Unsichtbar Gewordene Kilikische Kleinstadt. (Korasion: Görünmez Hale Gelen Bir Kilikia Kasabası).” Olba XXVIII: 351-376.
Doksanaltı, E.M. ve E. Aslan. 2013. “Karadeniz’de Antik Bir Ada Yerleşimi: Aretias-Khalkeritis Adası.” Stratonikeia’dan Lagina’ya Ahmet Adil Tırpan Armağanı, Ed. B. Söğüt, 219-240. İstanbul: Ege Yayınları.
Duggan, M. 2013. “A Late Roman 1 amphora recovered off Cawsand, Plymouth Sound.” Cornish Archaeology 52: 239-245.
Dumankaya, O. 2015. “Koyunbaba Ancient Stone Quarry Dock.” International Journal of Environment 2: 40-47.
Dumankaya, O. ve E. Açar. 2019. “Kızlar Hamamı Bay Underwater Hoard.” Arkeoloji ve Sanat Yayınları 62: 1-32.
Durugönül, S., M. Durukan, E. Aşkın ve D. Kaplan. 2010. “2008 Yılı Korykos (Kızkalesi) Yüzey Araştırması.” Araştırma Sonuçları Toplantısı 27(1): 289-296.
Durukan, M. 2009. “Dağlık Kilikia’da Bulunan Tapınak Mezarların Kronolojisi.” Byzas 9: 343-370.
Eichner, I. 2004. “Dağlık Kilikya’daki Erken Bizans Konutları Yüzey Araştırması 2003.” Anadolu Akdenizi Arkeoloji Haberleri (Anmed) 2: 74-78.
Elton, H.W. 2003. “The Economy of Cilicia in Late Antiqity.” Olba VIII (Özel Sayı): 173-181.
Empereur, J.Y. 1998. “Les Amphores completes du Musee d’Alexandrie: Importations et productions locales.“ BCH Suppl. 33: 393-399.
Empereur, J.Y. ve M. Picon. 1989. “Les régions de production d'amphores impériales en Méditerranée orientale.” Amphores romaines et histoire économique, Dix ans de recherche. Actes du colloque de Sienne (22-24 mai 1986), 223-248. Rome: École Française de Rome.
Erten, E. 2014. “Arkeolojik Veriler ve Tarihsel Olaylar Işığında Olba’da Yerleşimin Son Bulması.” Seleucia 4: 57-72.
Erten, E. ve M. Özyıldırım. 2007. “Olba Yüzey Araştırması-2006.“ Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü-Haberler 23: 345-355.
Evrin, V., G. Öke, A. Türkmenoğlu ve Ş. Demirci. 2002. “The Stone Anchors from the Mediterranean Coasts of Anatolia, Türkiye: Underwater Surveys and Archaeometrical Investigations.” The International Journal of Nautical Archaeology 31(2): 254-267.
Eyice, S. 1981. “Silifke ve çevresinde incelemeler: Elaiussa-Sebaste (=Ayaş) yakınında Akkale.” Türk Tarih Kongresi 8, 865-886. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Frost, H. 1970. “Bronze-Age Stone-Anchors from the Eastern Mediterranean.” The Mariner’s Mirror 56(4): 377-394.
Gündüz, S. 2015. “Bursa’nın Antik Deniz Limanları.” Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8(1): 105-146.
Hayes, J.W. 2000. “From Rome to Beirut and Beyond: Asia Minor and Eastern Mediterranean Trade Connections.” Rei Cretariæ Romanæ Fautorum Acta 36: 285-297.
Hild, F. ve H. Hellenkemper. 1990. Kilikien und Isaurien. Tabula Imperii Byzantini 5, Wien: Verlag der Osterreichischen Akademie der Wissenschaften.
Houston, G.W. 1988. “Ports in Perspective: Some Comparative Materials on Roman Merchant Ships and Ports.” AJA 92(4): 553-564.
Jones, F.F. 1950. “The Pottery”. Excavations at Gözlü Kule, Tarsus I. The Hellenistic and Roman Periods, Ed. H. Goldman, 149-296. Princeton: Princeton University Press.
Kaplan, D. 2011. “Doğu Dağlık Kilikia’da Roma İmparatorluk Döneminde İmar Hareketliliğinin ve Üretim Artışının Nedenleri.” Tüba-Ar 14: 107-120.
Kaplan, D. ve H. Kürüm. 2022. “Mezar ve Via; Olba Çiftlik Yerleşimlerinin Tarihlendirilmesi Üzerine Yeni Görüşler.” Arkhaia Anatolika 5: 37-50.
Keay, S.J. 1984. Late Roman Amphorae in the Western Mediterranean: a typology and economic study. The Catalan evidence. Oxford: Archaeopress.
Keil, J. ve A. Wilhelm. 1931. Denkmäler aus dem Rauhen Kilikien. MAMA III. Cambridge: Cambridge University Press.
Kızılarslanoğlu, H.A. 2016. “Antik Çağ’da Elaiussa Sebaste’nin Amphora Üretimi ve Ticari İlişkileri.” Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi.
Kızılarslanoğlu, H.A. 2019a. “Kilikya Bölgesi Roma Dönemi Üretimi: Pompei V Amphorası ve Elaiussa Sebaste Buluntuları.” Seramika 1: 54-71.
Kızılarslanoğlu, H.A. 2019b. “Elaiussa Sebaste’den Kos Origin Sorunsallı Dressel (DR)2-4 Amphoraları.” Cevat Başaran’a 60. Yaş Armağanı, Eds. V. Keleş, H. Kasapoğlu, H. E. Ergürer, E. Çelikbaş ve A. Yılmaz, 39-70. Ankara: Bilgin Kültür Sanat.
Kızılarslanoğlu, H.A. ve A.İ. Aytek. 2018. “Elaiussa Sebaste Üretimi “Geç Roma 1” Amphoralarının Geleneksel Tipoloji Yöntemi ve Geometrik Morfometrik Analizlerle Değerlendirilmesi.” Masrop 12(2): 16-44.
Kingsley, S. A. 2004. Barbarian Seas: Late Rome to Islam. London: Periplus.
Kortanoğlu, R.E. ve F.B. Kemirtlek. 2021. “Antik Kastabala Kenti Kuzey Kilise Üzerine Gözlemler: Uzam, Mekân ve Anlamsal Üretim Döngüsü.” Anadolu Araştırmaları Dergisi (AN-AR) 23: 261-288.
Laubenheimer, F. ve J.A. Gisbert-Santonia. 2001. “La standardisation des amphores Gauloise 4, des ateliers de Narbonnaise à la production de Denia (Espagne).” 20 ans de recherches à Sallèles d’Aude. Colloque des 27-28 septembre 1996 (Sallèles d’Aude), 33-50. Besançon: Institut des Sciences et Techniques de l’Antiquité.
Machatschek, A. 1967. Die Nekropolen und Grabmaler im Gebiet von Elaiussa Sebaste und Korykos im Rauhen Kilikien. Graz: H. Böhlau.
Majcherek, G. 1995. “Gazan Amphorae: Typology Reconsidered.” Hellenistic and Roman pottery in the eastern Mediterranean: Advances in scientific studies, Eds. H. Meyza ve J. Mlynarczyk, 163-178. Warsaw: Research Center for Mediterranean Archaeology, Polish Academy of Sciences.
McCaslin, D. E. 1980. Stone Anchors in Antiquity: Coastal Settlements and Maritime Trade routes in the Eastern Mediterranean ca. 1600–1050 B.C. (Studies in Mediterranean Archaeology). Göteborg: P. Åströms.
Mengarelli, R. 1900. “Terracina. Pietro di ormeggio, scolpita, rinvenuta presso il molo dell’antico porto.” Notizie degli Scavi di Antichita 6: 635‐638.
Opait, A. 2004. “The Eastern Mediterranean Amphorae in the Province of Scythia.” Transport Amphorae and Trade in the Eastern Mediterranean, Ed. J. Eiring ve J. Lund, 293-308. Aarhus: Aarhus University Press.
Öniz, H. 2018. “2017 Yılı Antalya ve Mersin Arkeolojik Kıyı ve Sualtı Araştırmaları.” Tina Denizcilik Arkeolojisi Dergisi 9: 92-101.
Öniz, H. ve M. Karademir. 2018. “Antalya ve Mersin İli Kıyıları Sualtı Araştırmaları 2016.”, Amisos 3(4): 152-166.
Özdaş, H. 2008. “Akdeniz Bölgesi Sualtı Araştırması 2007 Yılı Çalışmaları.” Araştırma Sonuçları Toplantısı 26(3): 259-272.
Pacetti, F. 1995. “Appunti su alcuni tipi di anfore orientali della prima età bizantina: centri di produzione, contenuti, cronologia e distribuzione.” Agricoltura e commerci nell’Italia antica, 273-294. Roma: L’Erma di Bretschneider.
Parker, A.J.T. 1992. Ancient Shipwrecks of the Mediterranean and the Roman Provinces. BAR-International Series 580. Oxford: Archaeopress.
Peacock, D.P.S. 1978. “The Gallic wine problem in Rhine and Roman Britain.” Roman shipping and trade: England and the Rhine provinces CBA Resourch Report 24: 49-51.
Peacock, D.P.S. ve D.F. Williams. 1986. Amphorae and the Roman Economy: An Introductory Guide. London: Addison-Wesley Longman Series.
Pieri, D. 2005. Le commerce du vin oriental a l’époque Byzantine IV e-VII siecles. Beyrouth: Institut Français d’Archeologie du Proche-Orient, Bibliotheque Archéologique et Histoire T. Press.
Pieri, D. 2012. “Regional and Interregional Exchanges in the Eastern Mediterranean during the Early Byzantine Period. The Evidence of Amphorae.” Trade and Markets in ByzantiumEd. C. Morrisson, 27-49. Washington, DC: Dumbarton Oaks Research Library and Collection.
Pryor, J.H. 2004. Akdeniz’de Coğrafya, Teknoloji ve Savaş: Araplar, Bizanslılar, Batılılar ve Türkler. Çev. F. Tayanç ve T. Tayanç, İstanbul: Kitap Yayınevi.
Pulak, C. 1998. “1996 Sualtı Araştırması.” Araştırma Sonuçları Toplantısı 15(1): 307-332.
Rauh, N.K. 2004. “Pirated Knock-Offs: Cilician İmitations of Internationally Traded Amphoras.” Transport Amphorae and Trade in the Eastern Mediterranean, Ed. J. Eiring ve J. Lund, 329-336. Aarhus: Aarhus University Press.
Raynaud, C. 1993. “Amphores Gauloises.” Lattara 6: 30-34.
Reynolds, P. 1993. Settlement and the Territory in the Vinalopo Valley (Alicante, Spain), AD. 400-700. Oxford: Tempus Reparatum.
Reynolds, P. 2005. “Levantine Amphorae from Cilicia to Gaza: A Typology and Analysis of Regional Production Trends from the 1st to 7th centuries.” LRCW 1, Ed. J. Ma. Gurt i Esparraguera, J. Buxeda i Garrigós, M. A. Cau Ontiveros, 563-611. Oxford: Archaeopress.
Reynolds, P. 2010. “Trade networks of the East, 3rd to 7th Centuries: the view from Beirut (Lebanon) and Butrint (Albania) (Fine Wares, Amphorae and Kitchenwares).” LRCW 3, Eds. S. Menchelli, S. Santoro,M. Pasquinucci ve G. Guiducci, 89-114. Oxford: Archaeopress.
Rickman, G.E. 1980. “The Grain Trade under the Roman Empire.” Memoirs of the American Academy in Rome 36: 261-275.
Riley, J.A. 1975. “The Pottery from the First Session of Excavation in the Caesarea Hippodrome.” BASOR 218: 25-63.
Riley, J.A. 1979. “Typology of the Hellenistic and Roman Coarse Pottery of Berenice, Amphoras.” Libya Antiqua Suppl. 5(2): 91-467.
Riley, J.A. 1982. “New Light on Relations Between the Eastern Mediterranean and Carthage in the Vandal and Byzantine Periods: The Evidence from the University of Michigan Excavations.” Actes, Colloque Sur la Céramique Antique: Carthage, 23-24 Juin 1980, 111-122. Carthage: Centre d'études et de documentation archéologique de Carthage (CEDAC).
Robinson, H.S. 1959. Pottery of the Roman Period: Chronology. Agora 5. Princeton: The American School of Classical Studies at Athens.
Schneider, E.E. 2009. “Elaiussa Sebaste - The 2007 Excavation and Conservation Season.” Kazı Sonuçları Toplantısı 30(4): 177-190.
Sciallano, M., ve P. Sibella. 1991. Amphores Comment les Identifier?. Saint Remy de Provence: Edisud Publication.
Shaw W. J. 1972. “Greek and Roman Harbours Works.” A History of Seafaring Based on Underwater Archaeology, Ed. G. F. Bass, 87‐102. London: Thames and Huston.
Sibella, P. 2002. “The George McGhee Amphora Collection at the Alanya Museum, Turkey.” INA Quarterly 29(1): 3-19.
Steckner, C. 1993. “Les amphores LR 1 et LR 2 en relation avec le pressoir du complexe ecclesistique des thermes de Samos.” BCH Suppl. 18: 57-71.
Symonds, R.P. 2003. “Romano-British amphorae.” Journal of Roman Pottery Studies 10: 50-59.
Şahin, H. 2010. “Dağlık Kilikia Yerleşim Tarihi ve Epigrafya Araştırmaları 2008.” Araştırma Sonuçları Toplantısı 27(3): 17-28.
Şenol, A.K. 2000. “İskenderiye Kazılarında Ele Geçen Amphoralar Işığında Kentin Roma Dönemi Şarap, Zeytinyağı, Salamura Balık ve Sosyal Ticareti.” Doktora Tezi, Ege Üniversitesi.
Şenol, A.K. 2003. Marmaris Müzesi Ticari Amphoraları. Ankara: Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları 88.
Şenol, A.K. 2008. “Cilician Commercial Relations with Egypt due to the New Evidence of Amphora Finds.” Olba XVI: 109-131.
Şenol, A.K. 2009. “AETAM’da Bulunan Amphoraların Tipolojisi”. AETAM’da (Arslan Eyce Taşucu Amphora Müzesi) Bulunan Ticari Amphoralar ve Akdeniz’de Ticaretin İzleri, Ed. A.K. Şenol, 100-319. Mersin: Taşeli Matbaacılık.
Şenol, A.K. 2018. Commercial amphorae in the Graeco-Roman Museum of Alexandria. Alexandreia: Centre d'études alexandrines.
Şenol, A.K. ve E. Alkaç. 2017. “A Rediscovery of a LR 1 Workshop in Cilicia and the Existence of LR 1 in Alexandria due to the New Evidence.” LRCW 5, Ed. D. Dixneuf, 831-843. Alexandria: Centre d’Études Alexandrines.
Şenol, A.K., ve G. Cankardeş-Şenol. 2003. “Commercial Ties of Cilicia by Means of Hellenistic and Roman Amphorae.” Olba VII: 119-147.
Şenol, A.K. ve F. Kerem. 2000. “İçel Müzesinde Bulunan Bir Grup Amphora.” Olba III: 81-114.
Şenol, A.K. ve Y. Sezgin ve G. Cankardeş-Şenol. 2022. İzmir Arkeoloji Müzesi Ticari Amphoraları, İstanbul: Ege Yayınları.
Şevketoğlu, M. 2006. “M.Ö. 8. Binde Anadolu ve Kıbrıs İlişkileri: Akanthou Tatlısu Kurtarma Kazısı.” Anadolu/Anatolia 3: 111-118.
Tekocak, M. 2008. “Kelenderis Liman Hamamı.” Olba XVI: 133-162.
Tekocak, M., ve K.L. Zoroğlu. 2013. “Kelenderis’te Bulunan Bir Grup Roma Dönemi Ticari Amphorası ve Düşündürdükleri.” Olba XXI: 109-140.
Testaguzza, O. 1964. “The Port of Rome.” Archaeology 17(3): 173‐179.
Teodoulou, T. ve C. Memos. 2007. “A Voyage to Ancient Greek Harbours on Board Limenoscope.” Water Supply 7(1): 253‐260.
Toskay, Ç., V. Evrin, K. Bircan, M. Bircan ve V. Ertürk. 2007. “Kilikya Kıyıları Sualtı Arkeolojik Yüzey Araştırması – 2007: Büyükeceli – Beşparmak Adası – Akkuyu.” 11. Sualtı Bilim ve Teknoloji Toplantısı 3-4 Kasım 2007, SBT 7: 7-17.
Toynbee, J.M.C. 1971. Death and Burial in the Roman Word. London: Cornell Universy Press.
Ünal, A. ve S. Girginer. 2007. Kilikya-Çukurova İlk Çağlardan Osmanlılar Dönemi’ne Kadar Kilikya’da Tarihi Coğrafya, Tarih ve Arkeoloji. İstanbul: Homer Kitapevi.
Van Doorninck, F.H. Jr. 1982. “The Galley.” Yassı Ada, Volume I, A Seventh-Century Byzantine Shipwreck, Eds. G. F. Bass ve F. H. van Dorninck, 87-120. Texas: A&M University Press.
Vann, R.L. 1993. “A Survey of Ancient Harbors in Rough Cilicia: The 1991 Preliminary Survey.” Araştırma Sonuçları Toplantısı 10: 29-40.
Vann, R.L. 1997. “A Survey of Ancient Harbors in Rough Cilicia: The 1995 Season at Korykos.” Araştırma Sonuçları Toplantısı 14(1): 254-271.
Varinlioğlu, G. 2008. “Rural Landscape and Built Environment at the end of Antiquity: Limestone Villages of Southeastern Isauria.” Ph.D. diss., University of Pennsylvania.
Williams P.F.C. 1976. “Roman Harbours.” International Journal of Nautical Archaeology 5(1): 73‐79.
Williams, D. F. 1982. “The Petrology of Certain Byzantine Amphorae: Some Suggestions as to Origins.” Actes, Colloque Sur la Céramique Antique: Carthage, 23-24 Juin 1980, 99-110. Carthage: Centre d'études et de documentation archéologique de Carthage (CEDAC).
Williams, D. F., 1987. “Roman amphorae from Kourion.” Report of the Department of Antiquities, Cyprus 32: 235-238.
Williams, C. 1989. Anemurium, The Roman and Early Byzantine Pottery. Toronto: Pontifical Institute of Mediaeval Studies.
Wilson, A. 2009. “Approaches to Quantifying Roman Trade.” Quantifying The Roman Economy: Methods and Problems, Eds. A. Bowman ve A. Wilson, 213-249. Oxford: Oxford University Press.
Wilson, A. 2011. “Developments in Mediterranean shipping and maritime trade from the Hellenistic period to AD 1000.” Maritime Archaeology and Ancient Trade in the Mediterranean, Eds. D. Robinson ve A. Wilson, 33–59. Oxford: Oxford Centre for Maritime Archaeology.
Wilson, A. K. Schörle ve C. Rice. 2012. “Roman Ports and Mediterranean Connectivity.” Rome, Portus and the Mediterranean, Ed. S.J. Keay, 367-392. Archaeological Monographs of the British School at Rome, Vol. 21. London: British School at Rome.
Yıldız, Y. 1984. “1983 Sualtı Batık Gemi Araştırmaları.” Araştırma Sonuçları Toplantısı 2: 21-29.
Zafer, A. ve A. Aslan. 2018. “Bronze Age Stone Anchors by the Cilicia Coast, Turkey-2015.” SOMA 2015: Time, Space and People: Proceedings of the 19th Symposium on Mediterranean Archaeology, Ed. M. Aslan, 13-18. Oxford: Archaeopress.
Zemer, A. 1977. Storage Jars in Ancient Sea Trade. Haifa: National Maritime Museum.
Zoroğlu, K.L. 1991. “Kelenderis 1990 Yılı Kazısı.” Kazı Sonuçları Toplantısı 13(1): 241-254.
Zoroğlu, K.L. 1994. Kelenderis I, Kaynaklar, Kalıntılar, Buluntular. Ankara: Dönmez Ofset Basımevi.
Zoroğlu, K.L., M. Dillon, D. Yakınlar ve N. Rauh. 2009. “Anamur Arkeoloji Müzesi’ndeki Amfora Araştırmaları Raporu.” Araştırma Sonuçları Toplantısı 26(2): 33-50.
Dumankaya, O. ve A. Başdemir, 2023. “Kızlar Hamamı Koyu Antik Liman Araştırmaları.” Arkhaia Anatolika 6: 96-132. https://doi.org/10.32949/Arkhaia.2023.60.